Radikal Tapınak Gruplarının Ortaya Çıkışı ve İdeolojik Kökenleri -2-
Tapınak Gruplarının teorik temelleri, Tapınağı işgalci düzen içinde birlik oluşturmak için bir araç haline getirmeye çalışan varlıklara dayanmaktadır. Bu amaçla, farklı dini ve fikri düşüncelere sahip yerleşimcilerin ideolojik eğilimlerini birleştirerek onları tek bir yapı altında toplamak hedeflenmektedir. Bu birleşmenin, Tapınağın yeniden inşasına[1] olan etkisi ise oldukça büyüktür. Tapınak Enstitüsü ve El'ad adlı iki organizasyonla 1986 yılında başlayan bu hareket, takip eden yıllarda Tapınağı ana hedeflerinden biri olarak belirleyen ya da sadece Tapınak fikrini gerçekleştirmeye çalışan birçok organizasyonun katılımıyla gelişmeye devam etmiştir. Bunlar arasında Hay ve Kayyum, Rabavavah hareketleri, ardından Tapınak Dağı Dini Okulu, Har'el Gençliği, Yeni Sanhedrin, İsrail Kabileleri Birliği- Yeşay, Tapınak için Öğrenciler Hareketi, Tapınak Kadınları, Tapınak Dağına Dönüş ve Hareket El-Cevher- Heliba yer almıştır. Nihayetinde bu gruplar, 2012 yılında yaklaşık 24 derneği bir araya getiren bir koordinasyon koalisyonunda birleşmiş ve bu koalisyon Tapınak Grupları Birliği[2] olarak bilinmeye başlamıştır.
Bu kurumların İsrail ortamında artan varlıkları ve hem Knesset'te hem de İsrail hükümetinde sandalye elde etmeleriyle birlikte, Tapınak fikrine sahip kurumlar dallara ayrılmış ve bir kısmı finansal ve sayısal kapasitelerini harekete geçirme bağlamında birleşmiştir. Tapınak için Öğrenciler Hareketi ile Tapınak Mirası Fonu isimli yapı Tapınak Dağı Elimizde[3] isimli yeni bir harekette birleşmiştir. 2024 yılında ise Tapınak Gruplarının sayısı 60'a ulaşmıştır.[4]
Tapınak Gruplarındaki İdeolojik Akımlar
Veriler Tapınak Gruplarının yapısının geleneksel olmadığını göstermektedir. Bu gruplar, diğer hareketler ve kurumlar gibi hiyerarşik olmadığı gibi çoğu, kurucularının grup için destek toplama yeteneğine dayanır. Radikal Tapınak Gruplarının çoğu yöneticisinin Ortodoks Aşkenaz hahamları olduğu bilinmektedir. Bunlar, Dini Siyonizm olarak bilinen akımın içinde yer almaktadır. Bu hahamlardan en dikkat çekeni, Tapınak Enstitüsünün kurucusu Haham İsrael Ariel, Tapınak Enstitüsünün Uluslararası Yönetim Müdürü Haham Haim Richman ve radikal diğer hahamlar, Yehuda Etzion ve Yehuda Glick ile Yeni Sanhedrin[5] üyeleridir.
Radikal dini-milliyetçi akımın artan etkisi, işgal oluşumundaki artan sağcı eğilimle bağlantılıdır. Veriler, Tapınak fikrini kuran hareketlerin çoğunun bu akımdan doğduğunu ve daha önce belirtildiği gibi Tevrat Krallığı'nı inşa etmeye odaklanan bu grupların bir kısmının hedeflerini etkilediğini göstermektedir. Tapınak Gruplarının seküler görüşlü üyeleri olduğu unutulmamalıdır ancak sayıları dini-milliyetçi[6] harekete kıyasla çok azdır. 2020 yılında Üçüncü Tapınak Koalisyonu adı altında bir dizi Radikal Tapınak grubundan oluşan yeni bir koordinasyon kurulmuş, böylece Tapınak Grupları nesil ve siyasi görüşlerine göre iki gruba ayrılmıştır. Ancak her iki grup da Mescid-i Aksa'nın tüm alanıyla birlikte bir Yahudi Tapınağına dönüştürülerek İslami kimliğinin yok edilmesi konusunda birleşmektedir ve bu iki grup şu şekildedir:[7]
Birinci Grup: 2012'de kurulan Tapınak Grupları Koalisyonu çatısı altındaki eski kurumlar, Tapınak Enstitüsü, Taç Hahamları Hareketi, Elad ve Yeni Sanhedrin gibi eski ve yaşlı hahamlardan oluşmaktadır. Koalisyon üyeleri, işgal polisiyle iş birliği yapmanın ve dini değişimin gündemini oluşturmak ve Mescid-i Aksa'nın yerine Tapınak inşası için toplumu ve devleti yavaş yavaş etkilemenin gerekliliğine inanmakta ve Mescid-i Aksa'yı ortadan kaldırma söylemine karşı bölünme söylemini yaygınlaştırmaktadır.
İkinci Grup: Nispeten yeni kurulan hareketlerden oluşmakta olup bu hareketlerin büyük bir kısmı radikal gençlerden oluşmaktadır. Bu grup, 2020 yılının sonlarına doğru kurulan Üçüncü Tapınak Koalisyonu adı altında bir araya gelmiştir. Koalisyon, Tapınak Dağı Elimizde, Moriya Dağı'nın Evlatları ve Tapınak'a Dönüş gibi hareketleri kapsamaktadır. Bu grup önceki neslin yaklaşımının yavaş olduğunu ve istedikleri değişimi gerçekleştiremeyeceklerini düşünmektedir. Bu nedenle işgalci polis güçleri üzerinde baskı kurmakta, Mescid-i Aksa'daki uygulamalarını eleştirmekte ve bu uygulamaları Yahudi karşıtı olarak nitelendirerek Aksa'da Yahudilere karşı ayrımcılık yapıldığını iddia etmektedirler. Ayrıca İç Güvenlik Bakanı Ben Gvir'in artık dizginlendiğini ve yeterince etkin bir şekilde hareket etmediğini savunmaktadırlar. Bugün ise güç kullanarak Tapınağı kurma fırsatının olduğuna inanmaktadırlar.
Radikal Tapınak Gruplarının Hedefleri ve Mescid-i Aksa'ya Yönelik Stratejilerinde Kullandıkları Araçlar
Tapınak gruplarının hedeflerini iki açıdan ele alabiliriz: Birincisi resmi hedeflerinin neler içerdiği, ikincisi ise Mescid-i Aksa'yı ve Müslümanları hedef alan saha uygulamaları.
- Literatürlerine göre Radikal Tapınak Gruplarının hedefleri ve diğer örgütlerin benimsediği hedefler:[8]
- Üçüncü Tapınağı İnşa Etme: Tapınak Enstitüsü, Tapınak Yenileme Hareketi, Tapınak Hazine Fonu ve Tapınak Kadınları.
- Tapınak fikrini teşvik etmek ve burayı işgalci oluşum için bir kültür merkezine dönüştürmek: Tapınak Tepesine İnananlar ve Hor Hamor Grubu.
- Tapınak Tepesi'nde Yahudilere ibadet hakkı tanınması: Tapınak Tepesi İnsan Hakları Örgütü.
- Tapınak Tepesi'nin Müslümanların elinden alınması ve Yahudileştirilmesi: Tapınak Dağı Ülkemizdir Örgütü.
- Tapınağın dini yasalarını ve kurban hizmetlerini inceleme: Mitzpe Yeriho'daki Tapınak Çalışmaları Enstitüsü.
- Tapınaktaki Yahudi ritüellerinde kullanılan aletlerin yapımı: Tapınak Enstitüsü- İbrani Zanaatkârların Vatanı Hareketi ve Maşon Ma'isi Habayit Hareketi.
- Tapınak hakkında eğitim ve bilgi yayma: Tapınak Enstitüsü, Pedeno, Tapınak Kadınları Grubu ve diğerleri.
- Alenen Yahudi ritüellerini özellikle de Tapınak ile ilgili ritüelleri gerçekleştirme: Beyadenu Grubu, Chai Vekayam Grubu, Moriya Dağı'nın Evlatları Grubu.
- Mescid-i Aksa ve Vakıflar Dairesine yönelik daha fazla kışkırtıcı yayın yapılması: Moriya Dağı'nın Evlatları, Harel Gençlik Hareketi.
- Radikal Tapınak Gruplarının Mescid-i Aksa'ya yönelik baskınlar bağlamındaki hedefleri:
- Neredeyse her gün Mescid-i Aksa'ya baskın düzenleyerek ve Yahudi bayram günlerinde, etkinliklerinde çok sayıda yerleşimciyle baskın gerçekleştirerek Aksa'da Yahudi hakimiyeti oluşturmak.
- Mescid-i Aksa'yı bölmek, avlunun bir kısmını kontrol etmek ve Aksa'ya diğer kapılarından baskın yapmaya çalışmak (İsrail Polisi şu anda Yahudilerin Aksa'ya sadece Meğaribe Kapısından girmesine izin veriyor.)
- Mescid-i Aksa'da Yahudi ritüellerini açıkça dayatmak, Nisan 2022'de Pesah kurbanları sunma niyetinin duyurulması gibi belirli Yahudi bayramları ve Tapınak ile bağlantılı ritüelleri gerçekleştirmek.
[1] Dangerous Liaison-Dynamics of the Temple Movements and Their Implication, p 28.
[2] Hişam Yakup, Ayn Ale'l-Aksa 17-Yönetici Özeti, Uluslararası Kudüs Vakfı, Beyrut,2023,syf.10-11
[3] Hişam Yakup, Ayn Ale'l-Aksa, syf.11-12.
[4] Kudüs ve Mescid-i Aksa araştırmacısı Ziad Ibhais'in istatistikleri, X platformunda yayınlandı, 12.09.2024. https://tinyurl.com/mt9j48n3
[5] The World Religions& Spirituality Project (WRSP)
[6] Mahir el-Şerif, Müessesetü'd-Dirasati'l-Filistiniyye, 14.06.2022. https://tinyurl.com/y99cmcjy
[7] Ziyad Ibhais X'te yayınladı, 12.09.2024. https://tinyurl.com/mt9j48n3
[8] Dangerous Liaison-Dynamics of the Temple Movements and Their Implication, syf.28